Preventie & vroeg­signalering

In de regio Oost Achterhoek hebben de vier gemeenten (Aalten, Berkelland, Oost-Gelre en Winterswijk) samen met hun ketenorganisaties het Preventie Platform Jeugd opgezet, met onder andere het programma OuderTeam en het scheidingsloket. Het scheidingsloket biedt informatie voor ouders, jeugdigen, professionals en het netwerk rondom kinderen van gescheiden ouders. Iedereen kan via een formulier een vraag stellen die door een deskundige van het loket wordt beantwoord. Bij het scheidingsloket zijn diverse partijen betrokken, zoals sociale teams, kindbehartigers, mediators, financieel experts, rouw- en verliesdeskundigen, notarissen, advocaten, Humanitas BOR en Ouderschap Blijft. Programma OuderTeam is een universele, preventieve cursus voor aanstaande ouders en ouders die al één of meerdere kinderen hebben. Het richt zich op de (samenwerkings)relatie tussen partners in de overgang van partnerschap naar ouderschap. OuderTeam is gebaseerd op het Amerikaanse programma Family Foundations, een effectief bewezen interventie. OuderTeam is binnen het Platform ondergebracht bij de JGZ (uitvoerende partij), die gebruikmaakt van het netwerk binnen de geboorteketen en de coalitie Kansrijke Start. Ook biedt het Platform trainingen voor kinderen van gescheiden ouders. Er zijn daarnaast vier keer per jaar trainingen in de regio Oost-Achterhoek over vroegsignaleren van (beginnende) relatie- en scheidingsproblematiek. Deze zijn gratis toegankelijk voor partijen in het voorveld. In een aantal gemeenten wordt er aandacht besteed aan relaties en het beëindigen daarvan. Zo heeft het initiatief ‘THINK op school’ ervoor gezorgd dat kinderen les krijgen over thema’s als groepsvorming, relaties, seksualiteit en mentaal welbevinden.

In de gemeente Rotterdam worden op basisscholen voor kinderen uit groep 6, 7 en 8 gratis theatervoorstellingen gehouden. De voorstelling is gebaseerd op het boek ‘Mijn vader woont in het tuinhuis’ van Jacques Vriens (2020) en gaat over een tweeling die een complexe scheiding heeft meegemaakt. Voorafgaand aan de voorstelling bespreekt de leerkracht aan de hand van een interactief lespakket het onderwerp in de klas. Na de voorstelling gaan de leerkracht, acteurs en kinderen in gesprek. Dit levert ontroerende en soms ook grappige momenten op, en zorgt ervoor dat kinderen het idee hebben dat ze er niet alleen voor staan. Praten over dingen die kinderen meemaken rondom de scheiding van hun ouders helpt hen. Meer informatie hierover en over de scheidingsaanpak vertelt de gemeente Rotterdam tijdens de Scheidingstour van het programma Scheiden zonder Schade.

Gemeente Súdwest-Fryslân heeft samen met Stichting Sociaal Collectief (de welzijnsorganisatie) en GGD Fryslân de beweging ‘Ouders blij(ven)’ opgestart. Deze beweging heeft als doel om schade bij kinderen te beperken als ouders besluiten te gaan scheiden, door ouders te ondersteunen en in hun kracht te zetten. Zo krijgen toekomstige ouders bij GGD Fryslân tijdens de kinkhoestvaccinatie (rond week 22) van de zwangerschap het boekje ‘persoonlijke ouderschapsbelofte’. Dit boekje gaat over normen en waarden die je je kind wil meegeven, over afspraken zoals wie er meer of minder gaat werken en hoe je de sfeer thuis wil hebben. Ouders kunnen het boekje samen invullen en ondertekenen. Na een aantal weken belt een pedagoog van de GGD om te vragen of de ouders vragen hebben. Ook kunnen ouders terecht bij het relatie- en ouderschapspunt wanneer zij vragen hebben over opvoeding, relatie of scheiding. Deze wordt bemand door een gebiedsteammedewerker, sociaal raadsvrouw en pedagoog. Ook kunnen ouders ondersteund worden als ze na een scheiding een nieuw gezin beginnen door samen een ‘Stiefplan’ te maken samen met de pedagoog van GGD Fryslân.

Nelleke Flink, netwerkregisseur op de programmalijn ‘Kind in beeld bij scheiding’ bij Foar Fryske Bern is terug te zien in de derde aflevering van de Scheidingstour. Haar antwoord op de vraag ‘hoe zorg je ervoor dat ouders die uit elkaar gaan bij de gemeente aankloppen?’ spreekt boekdelen over de aanpak van de Friese gemeenten.

De gemeente Hilvarenbeek werkt vanuit een ‘dorpsnetwerk’ en ‘Samenzorgteam’. Dat betekent dat er niet één ingang of loket is waarbij mensen terecht kunnen met hun vragen, maar dat deze vanuit het gehele netwerk worden opgepakt. In 2021 is het netwerk vernieuwd en zijn alle partijen in kaart gebracht (inclusief taak, functie en verantwoordelijkheid). Daarnaast is de gemeente in 2021 gestart met een pilot waarbij er een informatiekoffer ‘als je ouders uit elkaar gaan’ op alle basisscholen wordt gezet. Deze informatiekoffer is zowel voor kinderen als ouders en hun netwerk bedoeld en er zitten (voorlees/invul) boekjes in voor kinderen, gesprekskaartjes en informatie en tips voor ouders.

In regio Noord-Holland-Noord werken 18 gemeenten en hun ketenpartners samen in het Scheidingsplein. Hier kunnen (ex)partners, kinderen en jongeren, betrokkenen en professionals terecht voor informatie over en hulp bij scheidingen. Zo kunnen jongeren lezen over ervaringen van andere jongeren en kunnen professionals de sociale kaart van de regio vinden. Ook worden in gemeente Hollands Kroon bijeenkomsten voor ouders georganiseerd, verzorgd door ervaringsdeskundigen.

In de gemeente Capelle aan den IJssel organiseert het CJG en Welzijn Capelle een scheidingspreekuur. Hierbij is ook een juridisch medewerker aanwezig.

In de gemeente Alpen aan den Rijn, is een relatie- en scheidingspunt met een scheidingspreekuur. Dit betreft een samenwerking tussen de gemeenten, advocaten en mediators.

In de gemeenten Nunspeet, Barneveld, Elburg, Oldebroek en Putten biedt maatschappelijk werk wekelijks een scheidingsspreekuur aan in samenwerking met de advocatuur.

In de gemeente Lelystad zijn er scheidingsspreekuren waarbij een jeugdhulpverlener samen met een mediator burgers te woord staat.

In de regio Haaglanden is vanuit het kenniscentrum Kind en Scheiding een scheidingsspreekuur met een maatschappelijk deskundige, een mediator/advocaat, stiefcoach of psycholoog.

Op verschillende plekken in het land en ook online worden ouderbijeenkomsten georganiseerd, waarbij ouders in een scheidingsproces voorlichting en psycho-educatie krijgen. Ouders krijgen concrete handvatten om het belang van het kind voorop te zetten, ook als de strijd met de ex-partner hevig is.

Onderzoek wijst uit dat het aanleren van sociale en emotionele vaardigheden op school zorgt voor vermindering van probleemgedrag en bevordering van sociaal gedrag. Dat is ook de reden dat de leerlijn Relatievaardigheden in opdracht van het programma Scheiden zonder Schade is ontwikkeld. Deze is bedoeld voor het primair, voortgezet en hoger onderwijs en geeft adviezen, lesideeën en achterliggende theorieën mee om kinderen relatievaardigheden aan te leren. De leerlijn is hier te vinden. Daarnaast is het belangrijk om (beginnende) problemen rondom scheidingen zo vroeg mogelijk te signaleren. Niet alleen professionals die betrokken zijn bij een scheiding dienen (beginnende) relatieproblemen tussen ouders zo snel mogelijk te signaleren. Ook in andere domeinen, zoals jeugdzorg, onderwijs, sociale (wijk)teams en het netwerk rondom het gezin, is het van belang dat signalen worden herkend.